sodyum bikromat ne demek?

Sodyum bikromat Na₂Cr₂O₇ formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Ancak, genellikle tuz dihidrat Na₂Cr₂O₇•2H₂O olarak kullanılır. Neredeyse tüm krom cevheri, sodyum bikromata dönüştürülerek işlenir ve neredeyse krom bazlı bütün bileşikler ve maddeler bu tuzdan hazırlanır.¹ Reaktivite ve görünüm açısından, sodyum bikromat ve potasyum bikromat çok benzerdir. Bununla birlikte sodyum tuzu, suda potasyum tuzundan yaklaşık yirmi kat daha fazla çözünür(0 °C’de 49 g/L) ve eşdeğer ağırlığı da daha düşüktür ki bu da genellikle istenen bir durumdur.²

Üretimi

Sodyum bikromat, krom(III) oksitleri içeren cevherlerden büyük ölçekte üretilir. Cevher, hava varlığında (oksijen kaynağı) yaklaşık 1000 °C'de, bir baz tipik olarak sodyum karbonat ile eritilir:

2Cr2O3 + 4Na2CO3 + 3O2 -> 4Na2CrO4 + 4CO2

Bu aşama kromu çözündürür ve sıcak su içerisine ekstrakte edilmesini sağlar. Bu aşamada, cevherin alüminyum ve demir bileşikleri gibi diğer bileşenleri az çözünür. Elde edilen sulu ekstraktın sülfürik asit veya karbon dioksit ile asitleştirilmesi bikromatı verir:

2Na2CrO4 + 2CO2 + H2O -> Na2Cr2O7 + 2NaHCO3

<!-- -->

2Na2CrO4 + H2SO4 -> Na2Cr2O7 + Na2SO4 + H2O

Bikromat, kristalizasyon yoluyla dihidrat olarak izole edilir. Bu şekilde, yılda milyonlarca kilogram sodyum bikromat üretilmektedir.

Krom(VI), özellikle toz olarak zehirli olduğu için, bu tür fabrikalar sıkı düzenlemelere tabidir. Örneğin, bu tür rafinerilerden çıkan atık maddeler, çevreyi daha az tehdit eden krom(VI) 'yı krom(III)' e geri döndürmek için indirgeyici maddelerle işlenir.³ Bu tuzun, hekza-, tetra- ve dihidrattan 19.5 °C’nin altındaki dekahidrata (CAS# ) kadar çeşitli hidratları bilinmektedir. 62 °C’nin üstünde, bu tuzlar bu tuzlar susuz maddeyi vermek için kendiliğinden su kaybederler. Sodyum bikromat yaklaşık 30 – 35 °C arasında kristalleşir.

Reaksiyonları

Bikromat ve kromat tuzları oksitleyici maddelerdir. Derinin tabaklanması için, sodyum bikromat önce kükürt dioksit ile indirgenir.

Organik sentez alanında,⁴ bu bileşik benzilik ve allilik bağlarını karbonil türevlerine yükseltger. Örneğin, 2,4,6-trinitrotoluen karşılık gelen karboksilik aside yükseltgenir.⁵ Benzer şekilde, 2,3-dimetilnaftalen Na₂Cr₂O₇ ile 2,3-naftalandikarboksilik asite yükseltgenir.⁶

Sekonder alkoller karşılık gelen ketona yükseltgenir, örnk. mentolün mentona ;⁷ dihidrokolestrolün kolestanona dönüşümü:⁸

3 R₂CHOH + Cr₂O₇²⁻ + 2 H⁺ → 3 R₂C=O + Cr₂O₃ + 4 H₂O

Potasyum tuzuna göre, sodyum bikromatın ana avantajı, suda ve asetik asit gibi polar çözücülerde daha yüksek çözünürlüğüdür.

Sodyum bikromat florenin florenona dönüşümünde kullanılabilir.

Güvenlik

Bütün hekzavalent krom bileşikleri gibi, sodyum bikromatda kanserojendir.⁹ Bileşik ayrıca aşındırıcıdır ve maruziyet ciddi göz hasarı veya körlüğe neden olabilir.¹⁰ İnsan maruziyeti ayrıca doğurganlığı, kalıtsal genetik hasarı ve doğmamış çocuklara verilen zararı da kapsar.

Kaynakça

Orijinal kaynak: sodyum bikromat. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. Gerd Anger, Jost Halstenberg, Klaus Hochgeschwender, Christoph Scherhag, Ulrich Korallus, Herbert Knopf, Peter Schmidt, Manfred Ohlinger, "Chromium Compounds" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim, 2005. ↩

2. Freeman, F. "Sodium Dichromate" in Encyclopedia of Reagents for Organic Synthesis (Ed: L. Paquette) 2004, J. Wiley & Sons, New York. . ↩

3. ↩
4. ↩
5. ↩
6. ↩
7. ↩
8. ↩
9. ↩
10. ↩

Kategoriler